Gezondheid

Hoe leuk de tamme rat ook is als huisdier, een nadeel is dat een rat niet oud wordt. Een rat van 2 jaar begint toch echt flink op leeftijd te komen en er zijn helaas maar weinig ratten die de leeftijd van 3 jaar bereiken - met een enkele uitschieter naar boven. En hoewel in boeken of artikelen over de rat nogal eens wordt geschreven dat het een sterk dier is dat zelden ziek is, is dit niet altijd waar.

Zoek een goede dierenarts als je aan ratten begint. Klik hier voor adressen van dierenartsen waar goede ervaringen mee zijn. Helaas zijn er vrij veel dierenartsen die weinig van ratten afweten. In de opleiding wordt er aan de rat nu eenmaal niet veel aandacht besteedt. Het is dus verstandig om een goede dierenarts paraat te hebben als je rat ziek is. Als je dan nog moet gaan zoeken, is niet handig. Vraag op rattenfora of er mensen zijn die een goede dierenarts in jouw buurt kennen. Of bel er gewoon een paar op en stel vragen. Bijvoorbeeld: Heeft u veel ervaring met ratten en opereert u ook ratten. Je kan een aantal zogenaamde instinkvragen stellen: Moet mijn rat nuchter zijn voor een operatie (een rat mag nooit nuchter een operatie in), waarom heeft mijn rat bloed bij de neus en ogen (dit is geen bloed, maar roodkleurig traanvocht ook wel porfyrine genoemd), help, de tanden van mijn rat zijn oranje (elke jonge rat heeft witte tanden en die kleuren oranje naarmate ze ouder worden, heel normaal dus).

Ga naar een goede dierenarts als je het idee hebt dat er iets niet in orde is met je ratten. Bedenk dat ratten van nature prooidieren zijn. Zij zullen zo lang mogelijk proberen om iedereen om de tuin te leiden ofwel proberen te laten zien dat ze sterk en gezond zijn. Het is dus belangrijk dat je jouw ratten goed kent en ziet als er iets anders is dan normaal. Een aantal zaken die je in de gaten kan houden (deze lijst is niet volledig): Sterke gedragsveranderingen, extreme sloomheid, snelle of benauwde ademhaling, gewichtsveranderingen, vreemde bulten, stank (bijvoorbeeld uit een oor of wond), vachtveranderingen, uitpuilend oogje, scheef hoofdje.

Met een goede verzorging kun je een boel problemen met de gezondheid van je ratten voorkomen, maar de kans op een zieke rat blijft natuurlijk bestaan. Hieronder staan een aantal kwalen die nogal eens voorkomen bij ratten. Houd er wel rekening mee dat wij geen dierenartsen zijn. Ga dan ook naar de dierenarts als je denkt dat dit nodig is.

Welke medische problemen kun je hier vinden?
Op deze pagina vind je problemen met luchtwegen, tumoren en vachtproblemen. Kijk op pagina 2 voor wondjes en abcessen, acute (midden)oorontsteking, olifantstanden, lange nagels en gedragsproblemen bij mannetjes. Kijk voor meer informatie ook in de FAQ!

Problemen met de luchtwegen
De luchtwegen zijn een zwakke plek bij ratten. Een paar keer niezen is niet zo erg, maar niest de rat veel of is de ademhaling 'reutelend', dan is het heel verstandig om de dierenarts naar de luchtwegen en het hart te laten luisteren. Luchtwegproblemen kunnen bijvoorbeeld ontstaan door stof in de bodembedekking, door ammoniakdampen of tocht. Maar er kan ook een bacterie of infectie zijn waardoor de rat ziek wordt. Een dierenarts zal een rat met luchtwegproblemen over het algemeen behandelen met een antibioticum. Let erop dat antibiotica door het water een onterechte dosering oplevert. Geef het liever oraal via een spuitje of verstop het in een lekker hapje. Maak een kuur altijd af, ook als de symptomen al zijn verdwenen. Hiermee voorkom je resistentie voor bepaalde geneesmiddelen bij de ziektekiem. Maar er zijn ook andere manieren om slijm los te maken zoals homeopathische middelen als Laryngo Vetsem of het gebruik van vernevelapparaten. Meer hierover is te vinden op het ratmedisch forum.

Tumoren
Een regelmatig voorkomend probleem bij ratten, met name bij vrouwtjes en vooral op wat oudere leeftijd, zijn tumoren. Deze kunnen soms enorm groot worden. Voel je een bobbeltje bij je rat, ga er dan mee naar de dierenarts. Vaak zal een tumor operatief verwijderd kunnen worden. Helaas bestaat wel de kans dat er na enige tijd weer nieuwe tumoren ontstaan. Om deze kans nog meer te verkleinen wordt tegenwoordig vaak ook tijdens de tumorverwijdering de eierstokken/baarmoeder verwijderd. Mocht een rat echt niet meer fit genoeg zijn voor een operatie of is het de zoveelste tumor bij dezelfde rat én is het een zogenaamde goedaardige mammatumor, dan kan je ook met je dierenarts overleggen over het gebruik van Galastop. Dit is een medicijn dat mogelijk de groei van goedaardige mammatumoren remt of zelfs de mammatumor kan verkleinen. Dit medicijn zal de rest van het leven van de rat gegeven moeten worden.

Bekijk hier foto's van een tumorverwijdering. Niet geschikt voor mensen met gevoelige magen!

Vachtproblemen

Mijt komt bij ratten over het algemeen in drie soorten voor. De behandeling voor deze soorten, muv Demodex, is hetzelfde.

Vrij regelmatig voorkomend is de graafmijt of schurftmijt (Notoedres muris). Bij een ernstige aantasting veroorzaakt deze mijt zogenoemde 'bloemkooloren' (vreemde bobbeltjes op de oren en vaak ook op de staart). Om te bekijken of er sprake is van graafmijt zal de dierenarts een afkrabsel maken en onder de microscoop bekijken. De graafmijt wordt overgebracht door direct contact tussen dieren. Ook andere knaagdieren kunnen worden getroffen, voor zover bekend komt infectie bij mensen niet voor.

radfordiaDe tweede voorkomende mijtensoort bij ratten is de vachtmijt (Radfordia ensivera). Vaak veroorzaakt deze soort geen klachten, tenzij de aantasting ernstig is of de al minder weerstand heeft door een andere ziekte. Symptomen zijn kale plekjes in de vacht en mogelijk huidbeschadigingen of -ontstekingen.
Mijt kan heel gemakkelijk behandeld worden. Je kunt bij de dierenarts een serie prikken laten zetten. Of vragen of deze een Ivermectine oplossing wil maken. Maar je kunt het ook heel gemakkelijk zelf behandelen met Anti-luchtpijpmijt van het merk Bogena. Het werkende bestanddeel is Ivermectine. Dat is een middel dat vrij verkrijgbaar is bij dierenwinkel en ongeveer 7 euro kost. Laat je niet afschepen met anti-parasiet in pipetjes. Deze pipetjes zijn niet gedoseerd op lichaamsgewicht en dat is juist belangrijk voor Ivermectine.

De juiste doe-het-zelf methode:
Dag 1: Haal de ratten uit de kooi en maak de kooi en alles wat erin zit volledig schoon. Denk ook aan het wassen en vervangen van hangmatten. Weeg de ratten even op een keukenweegschaal en geef 1 druppel per 200 gram rat, rond dit indien nodig altijd af naar boven, in de nek. Vervolgens kunnen de ratten weer de kooi in. Het is handig dat de druppels dan al wat gedroogd zijn. Het is namelijk niet zo erg als een andere rat er wat aan likt, maar er moet natuurlijk wel genoeg overblijven om de mijt te bestrijden.

Herhaal dit alles op dag 8 en dag 15. Dus in totaal behandel je ze drie keer. Dit is nodig omdat het middel geen gelegde eitjes kan vernietigen, alleen de beestjes. Na drie weken moet alle mijt verdwenen zijn.

De derde mijtsoort is de haarfollikelmijt (Demodex Ratti, D. Ratticola en D. Norvegicus). Dit zijn wormvormige mijten die zich ophouden in haarfollikels op het lichaam en in de gehoorgang. De haarfollikel verdikt wat op de staart en dat is goed te zien in de vorm van kleine bultjes. Omdat ook schurftmijt bultjes kan veroorzaken op de staart, is het nodig om een diep afkrabsel of een uitgedrukte haarfollikel onder de microscoop te bekijken. Behandeling is met een speciale shampoo verkrijgbaar bij de dierenarts.

polyplaxBloedzuigende luis bij ratten (Polyplax spinulosa) kun je als kleine (ca. 1 mm) roodbruinige diertjes zien in de vacht van de rat. Bestrijding kan door de ratten te behandelen met Ivermectine, zoals bij Mijt is beschreven of met Permitrine (giftig, ga er voorzichtig en spaarzaam mee om!). De behandeling moet na enkele weken herhaald worden. Maak bovendien de kooi goed schoon.

Vlooien komen zelden voor bij ratten, alleen als je ook honden en/of katten hebt, kunnen ze overspringen naar de ratten. Zorg ervoor dat honden en katten vlo vrij zijn door hen regelmatig met een anti-vlooienmiddel te behandelen. Zorg daarnaast dat de kans tot ontwikkeling van ei naar vlo zo klein mogelijk is door dagelijks te stofzuigen (leg ook een stukje vlooienband in de stofzak) en de lastige plekken in te sprayen - denk wel aan het luchten want de spray is zwaar gifig! - als er sprake is van vlooen in huis. In principe is het voldoende om de vlooien van de ratten af te halen met een zgn vlooienkam. Zodra die vlooien weg zijn, zullen de ratten er ook geen last meer van hebben.

Als een van je ratten last heeft van kale plekjes die niet worden veroorzaakt door mijt, kan er sprake zijn van het zogeheten barberen. Er wordt gesproken over barberen als een rat bij zichzelf of een kooigenoot kale plekken veroorzaakt door aan de vacht te knabbelen of overdreven te poetsen. Een rat die zichzelf barbert doet dit vaak aan de voorpootjes, bij een rat die gebarberd wordt door een andere rat zie je vaak plekjes op de kop of in de nek. Barberen kan ontstaan door verveling, stress of pijn, maar er schijnt ook genetische aanleg voor te zijn. Als je ontdekt dat een van je ratten zichzelf of anderen barbert, kijk dan in ieder geval of er een reden kan zijn (zoals een andere kooi of een nieuwe rat in de groep).

Tot slot komen soms huidproblemen voor als gevolg van een voedselallergie of een schimmelinfectie. Bij vermoeden van een schimmelinfectie kan de dierenarts een kweek maken. Er is goede medicatie om de schimmelinfectie te bestrijden, vaak moeten de andere ratten ook behandeld worden. Als voornoemde problemen uitgesloten kunnen worden, is het verstandig de voeding eens onder de loep te nemen. Zowel dierlijke als juist plantaardige eiwitten worden nogal eens aangewezen als de schuldige van voedselallergieën. De beste oplossing lijkt om een tijdje één van deze voedingsmiddelen (bijvoorbeeld de dierlijke eiwitten) volledig weg te laten uit de voeding en te kijken hoe het dier hierop reageert. Overleg in ieder geval met je dierenarts.

Wondjes en Abcessen
Een rat heeft zelf een sterk genezend vermogen. Het is dus niet nodig om bij elk wondje naar de dierenarts te gaan. Soms komt er toch vuil in de wond voordat de huid dicht groeit en dan ontstaat er een abces. Dat is een onderhuidse ontsteking. Van zo een abces kan een rat behoorlijke last hebben. Laat een abces liever niet te lang rijpen, maar laat het openmaken door een dierenarts. De dierenarts zal de geopende wond schoonmaken. Vervolgens moet de wond regelmatig worden schoongespoeld. Zorg ervoor dat de wond openblijft. De wond moet van binnenuit dichtgroeien zodat er geen vuil of ontsteking achterblijft in de wond er een nieuw abces ontstaat. Dit kan een behoorlijk vervelend en vies karwei zijn, maar is wel noodzakelijk voor een goede genezing van de wond. De dierenarts zal je precies uitleggen hoe je dit allemaal moet doen en welke spullen je daarvoor nodig hebt. Bij dieper liggende abcessen, kan een operatie onder narcose nodig zijn.
Anders is het met kaakabcessen, deze worden liefst onder narcose schoongemaakt. Ook al omdat er vaak sprake is van een onderliggende tumor die in de meeste gevallen niet weg te halen is. Enige optie is het dier in te laten slapen.

abces kaakabces

Acute (midden)oorontsteking
Ratten zijn behoorlijk gevoelig voor acute (midden)oorontsteking. Dit kan voor een rat levensbedreigend zijn als het niet tijdig wordt opgemerkt of niet goed wordt behandeld. Een (midden)oorontsteking kan gemakkelijk herkenbaar zijn: extreme stank uit het oor, het hoofd scheef houden, een uitpuilend oogje of steeds één kant op lopen, zelfs rondjes lopen. In extreme gevallen kan de rat een kurkentrekkerbeweging maken. Helaas vertonen niet alle ratten deze symptomen en dan is herkenning ervan natuurlijk een stuk moeilijker.

Als je vermoedt dat een rat een (midden) oorontsteking heeft, ga dan direct naar de dierenarts. Wacht geen dag af. Laat je niet afschepen met diagnoses als hersenbloeding of hersentumor. Deze aandoeningen komen zeer zelden voor bij ratten.

Een (midden)oorontsteking kan door twee verschillende ziekteverwekkers ontstaan en daarom kan je het best twee soorten antibiotica inzetten. Het eerste antibioticum komt uit de groep Enrofloxacine (Baytril, Enrofloxoral), het tweede antibioticum uit de groep Amoxicilline + Clavulaanzuur (Clavubactin, Synolux). Daarnaast kan er een pijnstillend middel als Carprofen worden gegeven. Een injectie Dexamethason kan de druk in het hoofd verlagen als die heel hoog is. Let wel, Carprofen en Dexamethason mogen niet samen worden gegeven.

Een rat kan na genezing blijvende schade overhouden aan de (midden)oorontsteking zoals een scheef hoofdje, maar een rat kan hier in principe prima mee leven.

scheef hoofd tgv middenoorontstekingscheef hoofd tgv middenoorontsteking

Stinkoor (doorgebroken oorontsteking)
Uit het oor komt viezigheid dat flink ruikt. Ga direct naar de dierenarts want behandeling is noodzakelijk.

Olifantstanden
De tanden van ratten groeien hun hele leven door. Normaal gesproken zullen de tanden genoeg afslijten door het knagen dat ze doen. Bovendien wordt de groei geremd door de tegenoverliggende tand. Af en toe kan het echter gebeuren dat een tand, die bijvoorbeeld scheef staat, te ver doorgroeit. Er wordt dan gesproken van olifantstanden. De rat zal dan steeds meer moeite krijgen met eten en kan uiteindelijk zelfs van honger sterven. Als je merkt dat je rat een te ver doorgroeiende tand heeft, laat de tand dan knippen of slijpen door de dierenarts. Soms is dan het probleem meteen verholpen, als blijkt dat de tand vaker geknipt zal moeten worden kun je eventueel je dierenarts vragen je te leren om het zelf te doen.

Zorg in ieder geval altijd dat je ratten voldoende te knagen hebben. Hard voer is natuurlijk al goed, vul dit eens aan met af en toe een hondenkluifje of een stuk aan de lucht gedroogd brood. Ook takken van fruitbomen (let op voor eventuele bestrijdingsmiddelen en dergelijke) zijn geschikt om op te knagen. Kijk hier hoe een normaal rattengebit eruit moet zien.

Lange nagels
Hoewel dit over het algemeen niet echt een gezondheidsprobleem is, noemen we het toch even. Normaal gesproken zul je de nagels van je ratten niet hoeven te knippen. Sommige mensen hebben echter last van de scherpe nagelpunten op hun huid. Een eenvoudige oplossing om te zorgen dat de nagels wat slijten is om een stoeptegel in de kooi te leggen of zo schuin neer te zetten dat de ratten er tegenop kunnen klimmen. De nageltjes slijten zo vanzelf. Mocht je toch de nagels van je ratten willen knippen, dan kun je daar een gewoon nagelknippertje voor gebruiken of de puntjes bijvijlen. Let wel op dat je niet in het 'leven' (het doorbloede deel van de nagel) knipt. Als je rat een operatie moet ondergaan, kan je aan de dierenarts vragen om lange nagels tijdens een operatie te knippen. Hierdoor kan de rat minder makkelijk de wond beschadigen en omdat het knippen onder narcose gebeurt, levert het voor de rat geen enkel ongemak op.

Gedragsproblemen bij mannetjes
natte rug door overmatige hormoonprductieSommige mannetjes kunnen in de puberteit gedragsproblemen ontwikkelen. Door een teveel aan hormonen kunnen zij moeilijk of helemaal niet meer overweg met hun groepsgenoten. In zo een geval kan castratie uitkomst bieden. De rat zal niet meer worden geprikkeld door zijn hormonen en over het algemeen vreedzaam verder leven met soortgenoten.

Bekijk hier foto's van een castratie. Niet geschikt voor mensen met gevoelige magen!