Ratten fokken

Nee, het is niet de bedoeling om op deze pagina mensen aan te moedigen om eens een nestje jonge ratjes te 'fokken' met hun lieve ratje en, noem eens wat, dat mooie mannetje dat de overbuurjongen een tijdje geleden uit de dierenwinkel heeft gehaald. Integendeel zelfs. Je vindt op de pagina 'verzorging van een nestje' wel wat - beperkte - informatie over het grootbrengen van een nestje rittens. Bedoeld voor mensen die deze informatie door omstandigheden nodig hebben. Echter, het bewust plannen van een nestje is over het algemeen niet zo makkelijk als het lijkt, hoe leuk het misschien ook lijkt. Waarom niet?

Echte rattenliefhebbers die fokken met ratten doen dit niet met de eerste de beste rat. Zelfs het hebben van een rat met stamboom betekent nog niet dat je bezig bent met verantwoord fokken als je dit diertje laat dekken.

Serieuze en goede rattenfokkers letten in de eerste plaats op de gezondheid en het karakter van de dieren die zij gebruiken voor de fok. Daarna kan natuurlijk ook een leuk kleurtje of een mooie tekening meespelen. Wat nogal eens vergeten wordt, is dat je gezondheid en karakter niet altijd aan een individueel dier kunt aflezen. Bij het uitkiezen van ouderdieren is het dan ook belangrijk om te kijken naar de afstamming van de dieren, de voorouders dus. Zeker in het geval van het vrouwtje, aangezien het vrouwtje maximaal 9 maanden oud mag zijn als zij haar eerste nestje krijgt en je dus simpelweg nog niet kunt weten of zij lang gezond zal blijven en niet veel te vroeg zal overlijden aan bijvoorbeeld een erfelijke ziekte of op jonge leeftijd al tumoren of een luchtwegprobleem ontwikkelt.

Dit betekent dus dat je moet weten wat de voorouders zijn van de ouderratten en zul je bij de fokkers en/of eigenaren van verwante dieren navraag moeten doen naar gezondheid, karakter, sterfleeftijd èn doodsoorzaak. Meteen al niet echt een eenvoudige opgave.

Ratten kunnen grote nesten krijgen, tot wel zo'n 20 stuks. Voor al deze dieren zul je een goed thuis moeten zoeken en dat is niet makkelijk. De jonge dieren naar de dierenwinkel brengen? Dat is zeker geen goed idee. Ten eerste moet je er niet van uitgaan dat dierenwinkels zomaar een nestje jonge ratjes willen hebben, vaak hebben ze al hun vaste leverancier en willen ze niet meer dieren hebben dan dat ze binnen een redelijk termijn kunnen verkopen. Maar wat nog belangrijker is: er is geen enkele garantie dat je jonge dieren het goede thuis zullen krijgen dat je graag voor ze wilt. Je hebt hen ten slotte met veel liefde helpen opgroeien en veel plezier aan hun ontwikkeling van klein bloot ratje naar klein springding beleeft.

Misschien worden ze alleen verkocht en kwijnen ze de rest van hun leven weg als eenzame rat zonder het gezelschap van soortgenoten in mogelijk een veel te kleine kooi. Waar ook een behoorlijke kans op is, is dat ze gekocht worden om als maaltijd te dienen voor een slang. Zeker wanneer ze 'te oud' zijn geworden om te verkopen als huisdier bestaat dit risico. En een rat is snel 'te oud'. Mensen willen nou eenmaal graag vaak een zo jong mogelijk dier. Dan hebben we het nog niet eens over de echt slechte dierenwinkels waar de dieren ruw worden behandeld, mijt of andere ziektes oplopen of waar mannen en vrouwen samen in een klein bakje zitten om als 'fokmachientje' gebruikt te worden.

Je moet dus zeker weten dat je genoeg liefhebbers kent die graag jonge ratjes van je willen hebben of anders moet je zelf bereid zijn om alle kleintjes die je niet weet te plaatsen te houden.

Om verantwoord te kunnen fokken, moet je verder toch echt over de nodige kennis beschikken. Om maar wat te noemen: weet je hoe oud en hoe zwaar een vrouwtje minimaal moet zijn voor ze een nest mag krijgen? Weet je wat de maximale leeftijd is waarop een vrouwtje haar eerste nest mag krijgen? Weet je op welke leeftijd je de mannetjes en vrouwtjes uit een nest moet scheiden? Weet je wat je moet doen als er problemen blijken te zijn bij de zwangerschap of bevalling? Ken je ervaren fokkers aan wie je advies kunt vragen? Dit zijn maar wat eenvoudige voorbeelden om duidelijk te maken dat het vaak makkelijk is om te zorgen dat je jonge dieren krijgt, maar dat bij verantwoord fokken wel wat meer komt kijken.

En hoe is het gesteld met je kennis van genetica (erfelijkheid)? Dit lijkt misschien wel erg diepgaande kennis voor iemand die het 'gewoon leuk' vindt om eens een nestje ratjes te hebben. Maar stel je het volgende eens voor: je hebt een vrouwtje met een of ander mooi kleurtje en je hebt of kent ook een mannetje met een populaire kleur en tekening. Je verwacht dus dat je een nestje krijgt met ook allemaal leuke kleurtjes zodat je ze waarschijnlijk zonder al te veel moeite denkt te plaatsen. Maar dan het addertje onder het gras: de genetica. Als je namelijk niet weet hoe de voorouders eruit zien en je weet niets van genetica, dan loop je een flinke kans dat er helemaal niet zulke mooie kleurtjes in je nestje zitten. Als je 15 kleine zwarte of agouti ratjes blijkt te hebben, kun je ze dan nog steeds allemaal een goed thuis geven?

Ook andere aspecten van genetica kunnen van belang zijn. Zo is er de 'lethale factor': de combinatie van bepaalde genen kan ervoor zorgen dat de rittens niet levensvatbaar zijn. Als je niet weet bij welke kleur deze lethale factor voorkomt, kun je dus voor erg vervelende verrassingen komen te staan. Ook speelt - weer - de achtergrond van de ouderdieren mee. Ken je deze achtergrond niet, dan weet je niet of je verwante dieren met elkaar kruist en bestaat er dus de kans dat je bezig bent met inteelt. Inteelt versterkt eigenschappen die in de dieren aanwezig zijn. Zo kun je dus ook erfelijke problemen of ziektes, die misschien in de ouderdieren niet zichtbaar zijn, door onwetendheid in de nakomelingen fokken.

Ben je je bewust van het feit dat het krijgen van een nestje niet altijd zomaar zonder problemen gaat? Het gebeurt helaas regelmatig dat er problemen optreden tijdens zwangerschap of bevalling. Hierdoor kunnen de rittens, maar vaak ook het moedertje, het niet overleven. Als je graag een nestje wilt omdat je vrouwtje zo lief is, wil je dan het risico lopen om haar kwijt te raken?

Ter illustratie het verhaal over Kes van Pauline:

'We hebben een lange nacht achter de rug... Gisteravond heeft Kes van de dierenarts weeënopwekkers gehad waarna twee rittens geboren zijn. Vier uur later, om 22.00 uur kreeg ze weer een prik, nu volgde er een kleintje. 's Nachts om 2.00 uur en 's morgens om 8.30 uur heb ik haar zelf weer een prik gegeven, maar daarop volgde niks meer. Helaas had Kes intussen wel twee van de drie rittens opgegeten. De derde kon ik nog net weghalen, die heb ik op mijn buik warm gehouden. De volgende ochtend hebben we hem toch in laten slapen, hij had een zwarte buik gekregen. Misschien heeft Kes toch haar tanden in hem weten te zetten.

Vanochtend zijn we naar de dierenarts gegaan in de overtuiging dat we haar zouden moeten laten inslapen. De vervangend dierenarts de avond ervoor wilde toen al geen keizersnee meer doen vanwege de kleine slagingskans en had gezegd dat als het de volgende ochtend nog niks was, dat ze eigenlijk verloren zou zijn. Gelukkig was nu mijn eigen dierenarts er weer en die wilde het toch proberen, leek helemaal niet zo negatief. Natuurlijk sprak ook hij van de grote kans dat het niet goed zou gaan. Het zou een poging worden Kes te redden. De rittens waren al opgegeven. Die zaten nu al meer dan 24 uur in baringsnood klem.

In spanning zaten we bij de telefoon. Eindelijk rinkelde die. Kes leefde nog. Hij had nog dertien rittens eruit gehaald. In totaal zestien, net als Ceska's eerste nest (Kes' moeder). Eén was er al dood, twee waren misvormd (krom ruggetje). Mogelijk was dat de oorzaak van alle ellende. Hij heeft meteen ook Kes' baarmoeder verwijderd. Dat kan dus al niet meer fout gaan. De overige tien heb ik meegekregen. Van vijf ben ik niet overtuigd of ze nog leven, het is zo moeilijk te zien. Moeder en kids liggen nu onder een warmtelamp bij te komen.

Als je het niet hebt meegemaakt, weet je niet wat het is, maar ineens begrijp ik al die verhalen van anderen over geboorteproblemen en keizersnedes zoveel beter. De onnoemelijke beslissingen die je moet nemen. Wacht je af? Operatie? Weeënopwekkers? Tot nu toe lijkt het goed te komen, maar kies ik juist door de rittens bij Kes te laten ervoor het risico te nemen dat ze ze verstoot? Of moet ik ze in de auto meenemen naar een van die lieve mensen die zo fantastisch hebben gereageerd met pleegmoedertjes? Een reis is ook een risico. Kes heeft de eerste ook opgegeten, maar pas rond een uur of vier 's nachts. Kan dus zijn dat de baringspijn haar gek maakte. Maar misschien dat ze door de keizersnee geen melkstimulans krijgt. Ze heeft wel een melkmiddeltje gekregen van de dierenarts...

Ik ben totaal kapot.

Twee uur na de operatie is Kes alsnog overleden. Zes rittens bleken ook niet meer te leven. De resterende vier zijn ondergebracht bij een pleegmoeder, uiteindelijk heeft er slechts eentje overleefd...

Het lijkt zo leuk en makkelijk, een keertje een nestje. Maar er komt meer bij kijken dan je misschien tot nu toe dacht. En het kan ook erg tegenvallen. Wie zich serieus bezig wil houden met het uit liefhebberij en op kleine schaal fokken van tamme ratten, raden wij aan contact te zoeken met andere liefhebbers en fokkers. Hiervan leer je het meest, vooral ook door de ervaringen uit de praktijk. Een rattenforum is een goede plaats om dit soort contacten te leggen.

Wie nu met een zwanger of pas bevallen ratje zit, door een ongelukje of door een zwanger gekocht dierenwinkelratje bijvoorbeeld, vindt op de pagina 'Verzorging van een nestje' wat meer praktische informatie.